Değişken etki alanı
Bir değişkenin etki alanı içinde tanımlandığı bağlamdır. Hemen her PHP
değişkeninin sadece tek bir etki alanı vardır. Bu tek etki alanı betiğe
include ve require ile dahil
edilen dosyalara da uzanır. Örneğin:
Burada $a değişkeni içerilen
b.inc betiğinin içinde mevcut olacaktır. Fakat,
kullanıcı tanımlı işlevlerin etki alanı işleve özeldir. Yani, bir işlev
içinde kullanılan herhangi bir değişkenin etki alanı öntanımlı olarak
işlevin yerel etki alanı ile sınırlıdır. Örneğin:
Bu betik tanı iletisi olarak E_WARNING
(PHP 8.0.0 öncesinde E_NOTICE
) üretir.
display_errors INI yönergesi
tanı iletilerini gizlemek üzere atanırsa bu betik herhangi bir çıktı
üretmeyecektir, çünkü echo ifadesi $a değişkeninin
yerel sürümüne atıf yapmakta olup bu etki alanı içinde değişkene bir
değer atanmamıştır. Bunun C dilinden bir miktar farklı olduğuna dikkat
edilmelidir, C dilinde küresel değişkenler, özellikle yerel bir tanımla
geçersiz kılınmadıkları sürece, işlevler tarafından otomatik olarak
erişilebilir olacaktır. Bu bazı sorunlara yol açabilir, öyle ki
birileri dikkatsizlikle küresel değişkeni değiştirebilir.
PHP'de küresel değişkenler eğer bir işlev içinde kullanılacaksa,
o işlev içinde global
sözcüğü ile
bildirilmeleri gerekir.
global
anahtar sözcüğü
İlk olarak, global
kullanımına bir örnek verelim:
Örnek 1 - global
kullanımı
<?php
$a = 1;
$b = 2;
function topla()
{
global $a, $b;
$b = $a + $b;
}
topla();
echo $b;
?>
Yukarıdaki betik 3
çıktısı verecektir.
$a ve $b işlev içinde küresel
tanımlanarak, her iki değişkene yapılan bütün atıflar küresel sürüme
yapılmış olacaktır. Bir işlev tarafından işlenebilecek küresel değişken
sayısında bir sınır yoktur.
Küresel etki alanındaki değişkenlere erişimin ikinci yolu PHP tarafından
tanımlanmış özel $GLOBALS dizisini kullanmaktır. Önceki
örnek şu şekilde yazılabilir:
Örnek 2 - global
yerine $GLOBALS kullanımı
<?php
$a = 1;
$b = 2;
function topla()
{
$GLOBALS['b'] = $GLOBALS['a'] + $GLOBALS['b'];
}
topla();
echo $b;
?>
$GLOBALS dizisi, anahtarı küresel değişkenin ismi,
elemanının değeri değişkenin içeriği olan bir ilişkisel dizidir.
$GLOBALS dizisinin her etki alanında mevcut oluşuna
dikkat edin, bunun sebebi$GLOBALS dizisinin bir süper küresel
olmasıdır. Süper küresellerin gücünü gösteren bir örnek aşağıda
verilmiştir:
Örnek 3 - Süper küreselleri ve etki alanlarını gösteren örnek
<?php
function test_superglobal()
{
echo $_POST['isim'];
}
?>
Bilginize:
Eğer içerildiği dosya bir işlevin içinde içerilmişse
global
anahtar sözcüğünün işlevlerin dışında kullanımı
bir hataya yol açmaz.
Statik değişkenlerin kullanımı
Değişken etki alanı ile ilgili önemli özelliklerden biri statik
değişkenlerdir. Bir statik bir değişken sadece işlevin etki alanında
geçerli olup, programın çalışması bu etki alanını terkettiği zaman
değerini kaybetmez. Aşağıdaki örneğı ele alalım:
Örnek 4 - Statik değişkenlere ihtiyacı gösteren örnek
<?php
function dene()
{
$a = 0;
echo $a;
$a++;
}
?>
Bu işlev her çağrıldığında $a'yı 0
yapar ve 0
yazdırır, bu nedenle oldukça kullanışsızdır.
Değişkeni artıran $a++
bir işe yaramaz çünkü işlev
çıktığı gibi $a değişkeni kaybolur. Kaldığı değeri
kaybetmeyecek kullanışlı bir sayaç işlevi yapması için
$a değişkeni aşağıda static
olarak
bildirilmiştir.
Örnek 5 - Statik değişkenlerin kullanım örneği
<?php
function dene()
{
static $a = 0;
echo $a;
$a++;
}
?>
Artık, $a değişkeni sadece dene()
işlevinin ilk çağrılışında ilklendirilecek ve işlevin her çağrılışında
$a değişkeninin değerini bastıktan sonra değerini bir
artıracaktır.
Statik değişkenler aynı zamanda kendini çağıran işlevlerle çalışmak için
de bir yol sunar. Kendini çağıran (recursive) işlev kendi kendini
çağırır. Böyle bir işlev dikkatli yazılmazsa sonsuza kadar kendi kendini
çağırır. Kendini çağırmayı bir noktada sonlandıracak uygun bir
yönteminiz olmalıdır. Aşağıdaki basit işlev, kendini çağırmayı nerede
durduracağını bilerek 10'a kadar sayar:
Örnek 6 - Kendini çağıran işlevlerle statik değişkenler
<?php
function say()
{
static $sayaç = 0;
$sayaç++;
echo "$sayaç\n";
if ($sayaç < 10) {
say();
}
$sayaç--;
}
say();
?>
Statik değişkenlere sabit ifadelerin sonucu olan değerler atanabilir, ancak
işlev çağrıları gibi dinamik ifadeler bir ayrıştırma hatasına sebep olur.
Örnek 7 - Statik değişkenlerin bildirimi
<?php
function foo(){
static $int = 0; // doğru
static $int = 1+2; // doğru
static $int = sqrt(121); // yanlış (bir işlevle atandığı için)
$int++;
echo $int;
}
?>
PHP 8.1.0 ve sonrasında, statik değişken kullanan bir yöntem miras
alındığında (geçersiz kılınmamak şartıyla), statik değişkenlerini ebeveyn
yöntemle paylaşmaktadır. Yani, yöntemlerdeki statik değişkenler artık
birer statik özellik gibi davranmaktadır.
Örnek 8 - Miras alınan yöntemlerde statik değişken kullanımı
<?php
class Foo {
public static function counter() {
static $counter = 0;
$counter++;
return $counter;
}
}
class Bar extends Foo {}
var_dump(Foo::counter()); // int(1)
var_dump(Foo::counter()); // int(2)
var_dump(Bar::counter()); // int(3), PHP 8.1.0 öncesi int(1)
var_dump(Bar::counter()); // int(4), PHP 8.1.0 öncesi int(2)
?>
Bilginize:
Statik bildirimler derleme sırasında çözümlenir.
global
ve static
değişkenlere
gönderim
static
ve
global
değişken niteleyicileri gönderim
olarak gerçeklenmiştir.
Örneğin, global
deyimi ile bir işlevin etki alanında
geçerli kılınan bir küresel değişken aslında kendine bir gönderim
oluşturur. Bu durum aşağıdaki örnekte de görüldüğü gibi beklenmedik
davranışlara yol açabilir:
Yukarıdaki örneğin çıktısı:
NULL
object(stdClass)#1 (0) {
}
Aynı davranış static
deyimine de uyar.
Gönderimler statik olarak saklanmazlar:
Yukarıdaki örneğin çıktısı:
Statik nesne: NULL
Statik nesne: NULL
Statik nesne: NULL
Statik nesne: object(stdClass)#3 (1) {
["property"]=>
int(1)
}
Bu örnek, bir statik değişkene gönderimli atama yapılması halinde,
&gönderimli_örnek()
işlevi ikinci kez
çağrıldığında değişkene atanan değerin
saklanmadığını gösterir.